Blog
Lịch sử hình thành và phát triển của bia trên thế giới (phần 1): Lưỡng Hà, Ai Cập và Hy Lạp
Nguồn gốc của bia
Khi nhấp một ngụm bia thủ công, bạn có bao giờ dừng lại để suy ngẫm về lịch sử phong phú của loại thức uống lên men này không? Tại Cậu Hai Quán, câu hỏi này thường xuyên được các vị khách đưa ra, và vì thế, chúng tôi đã chuẩn bị một bài viết để dẫn dắt bạn quay ngược thời gian, khám phá nguồn gốc của bia từ những tài liệu cổ xưa nhất. Lần tới, khi mở một chai bia lạnh, bạn sẽ không chỉ thưởng thức hương vị mà còn có thể chia sẻ những hiểu biết thú vị về lịch sử của bia để tạo ấn tượng với bạn bè và đối tác.
Có thể bạn từng nghĩ rằng bia bắt nguồn từ Đức trong thời kỳ Trung Cổ, do sự nổi tiếng của các loại bia Đức và lễ hội Oktoberfest. Tuy nhiên, các phong cách bia hiện đại chủ yếu phát triển ở châu Âu, đặc biệt là Đức. Nhưng theo nghiên cứu khảo cổ, bia thực sự xuất hiện lần đầu tiên ở vùng Lưỡng Hà cổ đại.
Người Sumer
Có những giả thuyết cho rằng bia đã được nấu tại khu định cư Godin Tepe (nay thuộc Iran) từ khoảng 10.000 TCN, khi nền nông nghiệp đầu tiên bắt đầu phát triển. Những cư dân của vùng đất giữa hai con sông Euphrates và Tigris coi bia là một phần quan trọng trong chế độ ăn uống của họ, gọi nó là “thức uống thần thánh” vì tác dụng gây say.
Bằng chứng cụ thể nhất về việc sản xuất bia đến từ thời kỳ người Sumer, khoảng năm 4.000 TCN. Tại Lưỡng Hà, các nhà khảo cổ đã tìm thấy một phiến đất sét khắc hình người uống bia từ một cái bát bằng ống hút. Đồng thời, một bài thơ ca ngợi nữ thần Ninkasi, bảo trợ của việc nấu bia, cũng chứa đựng công thức làm bia từ lúa mạch trong bánh mì, được coi là công thức bia cổ xưa nhất. Điều này chứng tỏ rằng bia là một thức uống được ưa chuộng rộng rãi ở Lưỡng Hà, thậm chí có thể so sánh với sự ưa chuộng phở của người Việt hay pad thai của người Thái.
Dù bia là thức uống phổ biến, người Lưỡng Hà cũng nhận thức được rủi ro của nó. Văn học Lưỡng Hà ghi nhận việc uống bia có thể dẫn đến nhầm lẫn, mất kiểm soát, và những quyết định sai lầm. Bia cũng gây ra những ảnh hưởng không mong muốn về thể chất, chẳng hạn như cảm giác khó chịu vào sáng hôm sau (một điều mà bia thủ công Cậu Hai đã khắc phục – uống rất êm và không đau đầu nhé!).
Những cảnh tiệc tùng, nơi những người tham dự được phục vụ bởi người hầu, được khắc trên phiến đá, cho thấy bia không chỉ dành cho tầng lớp thượng lưu mà còn phổ biến ở mọi tầng lớp, từ vua chúa, binh lính, nông dân, đến trẻ em.
Hương vị của bia Lưỡng Hà cổ đại
Nếu có cơ hội thử một ngụm bia 4.000 năm tuổi từ thành phố Ur, bạn có thể nhận ra hương vị bia của họ không? Bia của người Lưỡng Hà chủ yếu được làm từ lúa mạch, đôi khi thêm siro chà là, lúa mì emmer, và các sản phẩm ngũ cốc khác. Tuy nhiên, bia của họ không ủ với hoa bia và có thể có kết cấu đặc, giống như cháo. Đây là điểm khác biệt lớn so với các loại bia IPA hay Lager ngày nay.
Do không ai có thể thử một mẫu bia 4.000 năm tuổi, các nhà khảo cổ đã thực hiện khảo cổ học thực nghiệm để tái tạo bia của Lưỡng Hà cổ đại. Trong một dự án hợp tác giữa Viện Đông phương học của Đại học Chicago và Great Lakes Brewing Company, hai loại bia Gilgamash và Enkibru được tạo ra. Đánh giá chung là khá tích cực, với Enkibru là loại bia không ga, ấm, chua, có hương vị giống sữa và hơi ngọt. Dù không hoàn hảo, nó mang đến một kết nối cảm quan độc đáo với quá khứ.
Người Babylon
Tiếp nối người Sumer, nền văn minh Babylon cũng nổi tiếng với việc tiêu thụ bia. Vào khoảng năm 3.000 TCN, người Babylon đã sản xuất hơn 20 loại bia khác nhau. Bia được xem là món quà thiêng liêng từ các vị thần và biểu tượng của sự giàu có. Công nhân trong các ngôi đền nhận được bia hàng ngày, và nó còn xuất hiện trong Bộ Luật Hammurabi. Bia được tôn kính đến mức đôi khi người ta nhận tiền công bằng bia thay vì tiền.
Người Ai Cập cổ đại
Mặc dù người Sumer và Babylon đều xem bia là món quà từ thần linh, sự tôn thờ bia của họ không thể so sánh với người Ai Cập cổ đại. Nữ thần Tenenit của Ai Cập được tôn vinh nhờ bia, một thức uống mà họ không ngừng cải tiến để giảm vị đắng và tăng độ ngon.
Loại bia phổ biến nhất ở Ai Cập là Heqet, có hương vị mật ong. Bia được sử dụng như một phần công lao động, và công nhân tại Giza nhận khẩu phần bia ba lần mỗi ngày. Thậm chí, bia còn được chôn cùng các Pharaoh để họ có thể thưởng thức ở thế giới bên kia.
Hy Lạp và La Mã cổ đại
Kỹ thuật nấu bia từ Ai Cập đã được mang đến Hy Lạp, nhưng không được đón nhận ngay lập tức vì rượu vang đã quá phổ biến. Bia lúc này được coi là đồ uống của tầng lớp thấp kém. Tuy vậy, người La Mã vẫn nấu bia (gọi là cerevisia) và thưởng thức nó, đặc biệt là ở các vùng ngoại ô đế chế, nơi quân đội La Mã đã mang bia đến Bắc Âu.
Kết luận
Như vậy, từ vùng Lưỡng Hà cổ đại, bia đã dần lan rộng khắp thế giới, trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa và đời sống của nhiều nền văn minh. Qua hàng ngàn năm, từ những loại bia đặc, đậm đà của vùng Lưỡng Hà đến những công thức tinh tế của người Ai Cập, hành trình của bia đã vượt qua thời gian và không gian, để đến với mỗi chúng ta ngày hôm nay. Cậu Hai tin rằng, hiểu biết về lịch sử này sẽ giúp bạn thêm trân trọng mỗi ly bia mình thưởng thức, và hiểu rõ hơn về những giá trị văn hóa mà thức uống này mang lại. Hãy cùng nâng ly chúc mừng lịch sử đầy màu sắc và tiếp tục viết nên câu chuyện bia của riêng mình!